ΕΘΙΜΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΝΤΟΠΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΛΜΩΠΙΑ

Παρουσίαση – Ανάλυση – Ιστορική Αναδρομή – Σημερινή Εξέλιξη –Εθνογραφία

Γράφει ο Δημήτριος Ιωάννου

Εισαγωγή

Η παραδοσιακή μουσική και ο χορός έχουν επιβιώσει γιατί η αξία τους είναι διαχρονική και επειδή είναι εκείνα τα στοιχεία, που έχουν τη δύναμη να γονιμοποιούν το παρόν και να συνθέτουν το μέλλον, να διατηρούν την ιστορική συνέχεια και τα διακριτικά γνωρίσματα ενός λαού.

Θεωρώ χρέος όλων όσοι έχουμε αναλάβει τη διάσωση και την προβολή των αξιών της μουσικής και του χορού, της παράδοσης γενικότερα, να την προστατεύουμε από κάθε προσπάθεια κακοποίησης, αλλοίωσης και διασκευής, γιατί είναι άρρηκτα δεμένη με το ιστορικό παρελθόν ενός συγκεκριμένου χώρου. Η μουσική και ο χορός αποτελούν κύρια μέσα έκφρασης, που μπορούν να ενώσουν μοναδικά τις γενεές μεταξύ τους.

Η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι μια διαρκής μαρτυρία, είναι η ταυτότητά μας και πρέπει να διαφυλαχθεί γνήσια και, αν είναι δυνατόν, ατόφια στην αρχική της μορφή, όπως αυτή διαμορφώθηκε στο διάβα των αιώνων. Τα οποιαδήποτε νεότερα στοιχεία, που προκύπτουν από ξένες επιδράσεις ή από την καλλιέργεια και τη συνέχιση της δημιουργίας, δε θα πρέπει να αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία ενός τόπου και να αποπροσανατολίζουν.

1. Εξεταζόμενη Ενότητα

Β.Κ. Μακεδονία και συγκεκριμένα Δυτική Αλμωπία και Βόρεια Επαρχία ‘Εδεσσας, δηλαδή, στους πρόποδες του Καϊμακτσαλάν, ημιορεινή περιοχή Αλμωπίας, που συνορεύει με τις βουνοπλαγιές της Έδεσσας. Ενότητα που περιλαμβάνει τα χωριά Όρμα, Λουτράκι, Πρόμαχοι, Γαρέφι, Πευκωτό, Σαρακηνοί, Κερασιά, Καρυδιά, Κορυφή, Σωτήρα, Βρυτά, κ.α.

Επίσης, από παλαιότερα οι χοροί χορεύονται και σε χωριά του κάμπου, όπου μετανάστευσαν από τα ορεινά ντόπιοι κάτοικοι, όπως Υδραία, Χρύσα, Ξιφιανή στην Αλμωπία, και Πλατάνη, Φλαμουριά, Μεσημέρι, Μαργαρίτα στην Επαρχία Έδεσσας. Συναντά κανείς στοιχεία (αλλοιωμένα ίσως) και σε άλλα χωριά των Γιαννιτσών και της Νάουσας, όπου οι μετανάστες είναι ελάχιστοι.

Η Αλμωπία (αρχαία ονομασία) αναφέρεται και ως Καρατζόβα επί τουρκοκρατίας, αλλά και ως Μογλενά (Μαύρη γη) στο τέλος του Βυζαντίου.

Η εξεταζόμενη περιοχή, σαν ξεχωριστή λαογραφική ενότητα, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ποικιλία, την πολυχρωμία και το πλήθος των χορών. Είναι μια περιοχή που έχει δεχθεί πάρα πολλά στοιχεία από διαφορετικούς λαούς και φύλα που είτε πέρασαν από την περιοχή είτε έζησαν μαζί με τους ντόπιους Μακεδόνες κατά την εποχή της τουρκοκρατίας (Σλάβοι, Βούλγαροι, Ρούμηδες, Τσιγγάνοι, Βλάχοι, κ.α.). Η χημεία αυτή διαμόρφωσε ένα αξιόλογο μουσικό ψηφιδωτό με πολυσύνθετες μελωδίες, που ενέπνευσαν τους χορευτές να δημιουργήσουν τους περισσότερους χορούς από κάθε άλλη ενότητα-περιοχή αναλογικά.

Κατά τον εμφύλιο, έγινε μεγάλη μετακίνηση πληθυσμών προς τα βόρεια και σήμερα, κυρίως στα Σκόπια, υπάρχουν πολλές χιλιάδες που διατηρούν την παράδοσή τους.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2017

21ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ

21ο Παγκόσμιο Συνέδριο για την έρευνα του Χορού

Αθήνα, 5-9 Σεπτεμβρίου 2007

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Κατεβάστε τα πρακτικά του συνεδρίου στον παρακάτω σύνδεσμο

ΠΡΑΚΤΙΚΑ 21ου ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΧΟΡΟΥ

20ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ

20ο Παγκόσμιο Συνέδριο για την έρευνα του Χορού
Αθήνα, 25-29 Οκτωβρίου 2006

ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΊΟΥ


Κατεβάστε τα πρακτικά του συνεδρίου στον παρακάτω σύνδεσμο

ΠΡΑΚΤΙΚΑ 20ου ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΧΟΡΟΥ

ΟΙ ΜΠΟΥΛΕΣ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΩΠΙΔΕΣ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ

Ευχόμαστε σε όλους τους φίλους της Ελληνικής Παράδοσης "ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ"

ΠΡΟΣΩΠΙΔΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΔΟΦΟΡΙΑ

Από τις γιορτές του Διονύσου μέχρι τα σημερινά αποκριάτικα δρώμενα

Γράφει ο Χρήστος Σ. Ζάλιος, Εκπαιδευτικός - Συγγραφέας

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΝΙΑΟΥΣΤΑ σε δύο συνεχόμενα τεύχη : ΝΙΑΟΥΣΤΑ, τ.142, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2013 και τ.143, ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Η προσωπίδα συναντιέται διαχρονικά σε όλον τον κόσμο. Η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων και η καταγωγή της θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι τόσο παλιά όσο και ο ανθρώπινος πολιτισμός. Η χρήση της για τελετουργικούς και μαγικούς σκοπούς είναι διαδεδομένη σε όλους τους λαούς και έχει πανάρχαια καταγωγή.

Φορώντας την προσωπίδα ο άνθρωπος μπορούσε να ισορροπεί στη διαχωριστική γραμμή ή και να μεταπηδά από το πραγματικό στο φανταστικό, από την ανθρώπινη υπόσταση στη θεϊκή, από το ένα φύλο στο άλλο, από τον άνθρωπο στο ζώο, από τη μια ηλικία στην άλλη, από το παράλογο στο λογικό, από την πραγματικότητα στο μύθο, από τον φυσικό κόσμο στον υπερφυσικό. Με την προσωπίδα ο άνθρωπος παύει να είναι απλός παρατηρητής ή θύμα των υπερφυσικών δυνάμεων και των φυσικών φαινομένων, μετουσιώνεται σε υπερφυσικό ον και γίνεται ο ίδιος θεός, δαίμονας, ζώο, κεραυνός, βροχή, φωτιά, αστραπή.

Εάν εξετάσουμε τους σκοπούς για τους οποίους χρησιμοποιήθηκαν, τότε θα συναντήσουμε προσωπίδες ζώων, τελετουργικές, θεραπευτικές, νεκρικές (ταφής), πολεμικές, θεατρικές και αποκριάτικες. Προσωπίδες φορούν οι θεοί, ο πιστοί, οι μύστες, οι πολεμιστές, οι ηθοποιοί, οι μεταμφιεσμένοι.

Το έθιμο της προσωπιδοφορίας και των μεταμφιέσεων συναντάται σε αρχαιότατους λαούς. Στις αφρικανικές και αμερικανικές περιοχές συναντάμε μόνο τελετουργικά προσωπεία, στις ασιατικές περιοχές κυρίως τελετουργικά και θεατρικά, ενώ στο χώρο της Μεσογείου και ιδιαίτερα στον ελληνικό χώρο, έχει βρεθεί ότι χρησιμοποιούνταν νεκρικά, τελετουργικά και θεατρικά προσωπεία.

Οι προσωπίδες ήταν γνωστές από πολύ παλιά και στην Αφρική. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης μας λέει ότι οι Αιγύπτιοι βασιλείς προσωπιδοφορούσαν και ντύνονταν λιοντάρια, λεοπαρδάλεις, λύκοι. Οι ιερείς δε που είχαν υποχρέωση να τρέφουν τα ιερά ζώα, παρουσιάζονταν μπροστά στο λαό με προσωπίδα που παρίστανε το ζώο του οποίου η φροντίδα  τους είχε ανατεθεί. Τα πρόσωπα από τις μούμιες μερικές φορές καλύπτονταν με προσωπίδες. Στον Πλούταρχο βρίσκουμε ότι κατά την ταφή του ιερού βοδιού οι Αιγύπτιοι ιερείς τελούσαν κάποιο είδος βακχικής γιορτής, φορώντας προβιές και κρατώντας θύρσους, φωνάζοντας, χορεύοντας και οργιάζοντας.

Νεκρικά προσωπεία

Από τους αρχαϊκούς χρόνους τα νεκρικά προσωπεία, κατασκευασμένα από χρυσό ή από άλλα υλικά, είχαν σκοπό να διατηρήσουν άφθαρτο το πρόσωπο του νεκρού. Χρησιμοποιήθηκαν για τη διαιώνιση του προσώπου κυρίως βασιλιάδων και βασιλισσών αλλά και επιφανών ανδρών και γυναικών της άρχουσας τάξης.

Αίγυπτος

Εντυπωσιακά δείγματα νεκρικών προσωπείων είναι η χρυσή προσωπίδα του Τουταγχαμών που βρίσκεται στο Μουσείο του Καΐρου, καθώς και η χρυσή προσωπίδα του Αγαμέμνονα του 16ου π.χ. αιώνα, που βρέθηκε στις Μυκήνες από τον Ερρίκο Σλήμαν το 1876 και βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.

1.Η χρυσή προσωπίδα του φαραώ Τουταγχαμών.

Ο νεαρός φαραώ Τουταγχαμών, ήταν γιος του φαραώ Ακενατόν και σύζυγος της βασίλισσας Νεφερτίτης. Η βασιλεία του εντάσσεται στην 18η δυναστεία (1550-1295 π.Χ.) του Νέου Βασιλείου, που ήταν ένας από τους ισχυρότερους βασιλικούς οίκους της αρχαίας Αιγύπτου. Ο νεαρός Φαραώ πέθανε τον ένατο χρόνο της βασιλείας του, γύρω στο 1324 π.Χ., σε ηλικία 19 ετών.

ΝΙΑΟΥΣΤΑ

Το "ΝΙΑΟΥΣΤΑ" είναι Ιστορικό – Λαογραφικό περιοδικό που εκδίδεται από την Πολιτιστική Εταιρεία Νάουσας «Αναστάσιος Μιχαήλ ο Λόγιος».

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑΤΙΚΟ (τεύχοι 1-159)  ΕΔΩ 


ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ (τεύχοι 1-159)  ΕΔΩ 


ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΕΥΧΟΣ (τεύχοι 1-159)  ΕΔΩ 


ΤΑ ΤΕΥΧΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΝΙΑΟΥΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟ 1 ΈΩΣ ΤΟ 157 ΣΕ ΜΟΡΦΗ PDF

ΤΕΥΧΟΣ 001 ΤΕΥΧΟΣ 002 ΤΕΥΧΟΣ 003 ΤΕΥΧΟΣ 004 ΤΕΥΧΟΣ 005 ΤΕΥΧΟΣ 006 ΤΕΥΧΟΣ 007 ΤΕΥΧΟΣ 008 ΤΕΥΧΟΣ 009 ΤΕΥΧΟΣ 010 ΤΕΥΧΟΣ 011 ΤΕΥΧΟΣ 012 ΤΕΥΧΟΣ 013 ΤΕΥΧΟΣ 014 ΤΕΥΧΟΣ 015 ΤΕΥΧΟΣ 016 ΤΕΥΧΟΣ 017 ΤΕΥΧΟΣ 018 ΤΕΥΧΟΣ 019 ΤΕΥΧΟΣ 020-21 ΤΕΥΧΟΣ 022 ΤΕΥΧΟΣ 023 ΤΕΥΧΟΣ 024 ΤΕΥΧΟΣ 025 ΤΕΥΧΟΣ 026 ΤΕΥΧΟΣ 027 ΤΕΥΧΟΣ 028 ΤΕΥΧΟΣ 029 ΤΕΥΧΟΣ 030 ΤΕΥΧΟΣ 031 ΤΕΥΧΟΣ 032 ΤΕΥΧΟΣ 033 ΤΕΥΧΟΣ 034 ΤΕΥΧΟΣ 035 ΤΕΥΧΟΣ 036 ΤΕΥΧΟΣ 037 ΤΕΥΧΟΣ 038 ΤΕΥΧΟΣ 039 ΤΕΥΧΟΣ 040 ΤΕΥΧΟΣ 041 ΤΕΥΧΟΣ 042 ΤΕΥΧΟΣ 043 ΤΕΥΧΟΣ 044 ΤΕΥΧΟΣ 045 ΤΕΥΧΟΣ 046 ΤΕΥΧΟΣ 047 ΤΕΥΧΟΣ 048 ΤΕΥΧΟΣ 049 ΤΕΥΧΟΣ 050

ΤΕΥΧΟΣ 051 ΤΕΥΧΟΣ 052 ΤΕΥΧΟΣ 053 ΤΕΥΧΟΣ 054 ΤΕΥΧΟΣ 055 ΤΕΥΧΟΣ 056 ΤΕΥΧΟΣ 057 ΤΕΥΧΟΣ 058 ΤΕΥΧΟΣ 059 ΤΕΥΧΟΣ 060 ΤΕΥΧΟΣ 061 ΤΕΥΧΟΣ 062 ΤΕΥΧΟΣ 063 ΤΕΥΧΟΣ 064 ΤΕΥΧΟΣ 065 ΤΕΥΧΟΣ 066 ΤΕΥΧΟΣ 067 ΤΕΥΧΟΣ 068 ΤΕΥΧΟΣ 069 ΤΕΥΧΟΣ 070 ΤΕΥΧΟΣ 071 ΤΕΥΧΟΣ 072 ΤΕΥΧΟΣ 073 ΤΕΥΧΟΣ 074 ΤΕΥΧΟΣ 075 ΤΕΥΧΟΣ 076-77 ΤΕΥΧΟΣ 078 ΤΕΥΧΟΣ 079 ΤΕΥΧΟΣ 080 ΤΕΥΧΟΣ 081 ΤΕΥΧΟΣ 082 ΤΕΥΧΟΣ 083 ΤΕΥΧΟΣ 084-85 ΤΕΥΧΟΣ 086 ΤΕΥΧΟΣ 087 ΤΕΥΧΟΣ 088 ΤΕΥΧΟΣ 089 ΤΕΥΧΟΣ 090-91 ΤΕΥΧΟΣ 092 ΤΕΥΧΟΣ 093 ΤΕΥΧΟΣ 094 ΤΕΥΧΟΣ 095-96 ΤΕΥΧΟΣ 097 ΤΕΥΧΟΣ 098 ΤΕΥΧΟΣ 099-100 ΤΕΥΧΟΣ 101 ΤΕΥΧΟΣ 102-103 ΤΕΥΧΟΣ 104 ΤΕΥΧΟΣ 105

ΤΕΥΧΟΣ 106 ΤΕΥΧΟΣ 107-108 ΤΕΥΧΟΣ 109 ΤΕΥΧΟΣ 110 ΤΕΥΧΟΣ 111-112 ΤΕΥΧΟΣ 113 ΤΕΥΧΟΣ 114 ΤΕΥΧΟΣ 115-116 ΤΕΥΧΟΣ 117 ΤΕΥΧΟΣ 118-119 ΤΕΥΧΟΣ 120 ΤΕΥΧΟΣ 121 ΤΕΥΧΟΣ 122 ΤΕΥΧΟΣ 123 ΤΕΥΧΟΣ 124 ΤΕΥΧΟΣ 125 ΤΕΥΧΟΣ 126 ΤΕΥΧΟΣ 127 ΤΕΥΧΟΣ 128 ΤΕΥΧΟΣ 129 ΤΕΥΧΟΣ 130 ΤΕΥΧΟΣ 131 ΤΕΥΧΟΣ 132 ΤΕΥΧΟΣ 133 ΤΕΥΧΟΣ 134 ΤΕΥΧΟΣ 135 ΤΕΥΧΟΣ 136 ΤΕΥΧΟΣ 137 ΤΕΥΧΟΣ 138 ΤΕΥΧΟΣ 139 ΤΕΥΧΟΣ 140-141 ΤΕΥΧΟΣ 142 ΤΕΥΧΟΣ 143 ΤΕΥΧΟΣ 144-145 ΤΕΥΧΟΣ 146 ΤΕΥΧΟΣ 147 ΤΕΥΧΟΣ 148 ΤΕΥΧΟΣ 149 ΤΕΥΧΟΣ 150-151 ΤΕΥΧΟΣ 152 ΤΕΥΧΟΣ 153 ΤΕΥΧΟΣ 154 ΤΕΥΧΟΣ 155 ΤΕΥΧΟΣ 156-57 ΤΕΥΧΟΣ 158 ΤΕΥΧΟΣ 159 ΤΕΥΧΟΣ 160 ΤΕΥΧΟΣ 161

ΤΕΥΧΟΣ 162-63 ΤΕΥΧΟΣ 164 ΤΕΥΧΟΣ 165 ΤΕΥΧΟΣ 166 ΤΕΥΧΟΣ 167-168 ΤΕΥΧΟΣ 169 ΤΕΥΧΟΣ 170 ΤΕΥΧΟΣ 171-172 ΤΕΥΧΟΣ 173 ΤΕΥΧΟΣ 174-175 ΤΕΥΧΟΣ 176 ΤΕΥΧΟΣ 177

ΠΑΛΙΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ

Ένα οδοιπορικό στις παλιές γειτονιές της Νάουσας

Από το Χρήστο Ζάλιο

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΓΑΜΟΣ ΣΤΑ ΡΙΖΩΜΑΤΑ

Τα παιδιά αρραβωνιάζονταν μικρά (περίπου 15-17 χρονών τα κορίτσια και 17-19 χρονών τα αγόρια). Μετά τα προξενιά γίνονται τα αρραβωνιάσματα (επίσημα). Αφού ορίζεται ο γάμος μια συγκεκριμένη ημερομηνία (Κυριακή), στην διάρκεια της εβδομάδας που προηγείται του γάμου γίνεται η προετοιμασία. «Άλειφαν» το σπίτι, έπλεναν, γέμιζαν τα μαξιλάρια και «ζαλικώνονταν», έφερναν «ζαλίκι», δηλαδή τσάκνα για τον φούρνο που θα έφτιαναν ψωμί.

Την Δευτέρα πήγαιναν οι δύο συμπέθεροι με τα μουλάρια τους στη Βέροια να «ψουνίσουν τα νυφουστόλια». Η προίκα της νύφης είναι απλωμένη και όλοι περνούν να την δουν. Όλα τα προικιά είναι υφαντά (στον αργαλειό) φτιαγμένα από λινάρι. Καθαρίζουν το σπίτι και την Πέμπτη, συνήθως, ζυμώνουν με μαύρο πιτυρούχο αλεύρι μικρά στρογγυλά κουλούρια, κουλούρες και φτασμίτικα ψωμιά. Ετοιμάζουν επίσης λουλούδια και κουλούρες, που τα κρεμούν στον τοίχο, καθώς και ψηφωτό που το βάζουν όρθιο στον τοίχο στο σπίτι της νύφης. Εκεί θα σταθεί όρθια η νύφη όλο το βράδυ της Κυριακής συμβολίζοντας έτσι το γεγονός ότι θα είναι υπομονετική και υπάκουη σε όλη την διάρκεια του έγγαμου βίου της.

Την Παρασκευή μαγειρεύουν τα φαγητά για τον γάμο. Συνήθως φτιάχνουν πίτες και γιαχνί με κατσικίσιο κρέας (από τραγιά-αρσενικά κατσίκια). Το βράδυ του Σαββάτου ο πατέρας του γαμπρού πηγαίνει στο σπίτι του συμπέθερου να συζητήσουν για τον γάμο. Όσοι από τους καλεσμένους ετοίμασαν δώρα (συνήθως οικιακής χρήσης) τα πηγαίνουν το απόγευμα του Σαββάτου. Υπάρχει γλέντι το βράδυ αυτό και στα δύο σπίτια. Τα γλέντια αυτά τα έλεγαν «ουκνές» (γιατί οι νέοι και οι νέες όπως και οι νεόνυμφοι έβαφαν τα δάχτυλα τους με ουκνά, δηλ κόκκινη μπογιά). Το ίδιο έθιμο το συναντούμε και στην Θράκη με την Γίκνα. Τα μπρατίμια και οι συντρόφισσες (φίλοι του γαμπρού και της νύφης) εξυπηρετούν όλο τον κόσμο. Όλο το βράδυ η νύφη αναπαύεται και κοιμάται με συντροφιά δύο ανύπαντρα κορίτσια.

Το πρωί της Κυριακής από το σόι του γαμπρού τα μπρατίμια καλούν τους συγγενείς του γαμπρού στο γάμο έχοντας μαζί τα κουλουράκια με σταυρό στη μέση και τσίπουρο σαν δώρα, ενώ το ίδιο κάνουν οι συντρόφισσες με τη μόνη διαφορά ότι τα κουλουράκια τους δεν έχουν σταυρό.

Ταυτόχρονα ο πεθερός με τα δώρα (σε ένα πανέρι με μπιλιτζίκια και ψωμί) πηγαίνει στο σπίτι της νύφης και με συνοδεία ένα μικρό αγόρι ή κορίτσι έως 10 χρονών όπου τον κερνούν και μετά επιστρέφει με μεγαλοπρέπεια στο σπίτι του.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ

ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ (ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ)

Του Χρήστου Σ. Ζάλιου

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νιάουστα, αρ. τεύχους 138, Ιανουάριος-Απρίλιος 2012)

Στις αρχές του 20ου αιώνα, πριν τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και την έλευση των Ποντίων, στα χωριά του κάμπου της Νάουσας οι ντόπιοι κάτοικοι διατηρούσαν πολύ ζωντανά τα δικά τους ήθη και έθιμα. Η παραδοσιακή φορεσιά των κατοίκων και ειδικά η γυναικεία επίσημη φορεσιά, ήταν αυτή που έχει καταγραφεί από τους ερευνητές ως «παραδοσιακή φορεσιά Επισκοπής».

Νυφική φορεσιά Επισκοπής (φωτ.Παπαντωνίου Ι. 1992)

Η εντυπωσιακή αυτή φορεσιά βέβαια δεν ανήκε μόνο στην Επισκοπή όπου πιθανότατα την εντόπισε για πρώτη φορά κάποιος από τους παλιούς ερευνητές και έτσι της έμεινε ο χαρακτηρισμός «φορεσιά Επισκοπής», αλλά στους κατοίκους μιας ομάδας 12 περίπου χωριών που αποτελούν τα χωριά του κάμπου της Νάουσας.

Τα χωριά του κάμπου της Νάουσας στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν : Λευκάδια (Γκολισιάνι), Κοπανός (Άνω Κοπανός), Χαρίεσσα (Κάτω Κοπανός), Μαρίνα (Τσαρμορίνοβο), Πολλά νερά (Φέτιστα), Επισκοπή, Πολυπλάτανος (Βοδενιώτικη Βέτσιστα), Αγγελοχώρι (Βέτσιστα), Ζερβοχώρι, Μονόσπιτα, Στενήμαχος (Χωροπάνι), Γιαννακοχώρι (Γιαννάκοβο) και Άγιος Γεώργιος (Γιάντσιστα) που ανήκει στη Βέροια. Μέχρι πρόσφατα τα περισσότερα από αυτά τα χωριά ανήκαν στους Καποδιστριακούς Δήμους, Ανθεμίων και Ειρηνούπολης. Σήμερα μετά την εφαρμογή του Καλλικράτη διοικητικά ανήκουν και πάλι όπως παλιά στο δήμο της Νάουσας, ενώ εκκλησιαστικά αρκετά από αυτά ανήκουν στη μητρόπολη Εδέσσης.

Νυφική φορεσιά με το κόκκινο πέπλο (φωτ. Ημαθία Ερατεινή 2003)

Στα χωριά οι γυναίκες του σπιτιού ασχολούνταν όλο το χρόνο με τις αγροτικές ή κτηνοτροφικές εργασίες της οικογένειας. Όταν δεν είχαν εργασία στα χωράφια, ασχολούνταν με τον αργαλειό, το πλέξιμο και το κέντημα. Έπρεπε από νωρίς να ετοιμάσουν την προίκα των νεαρών κοριτσιών της οικογένειας, καθώς και τα δώρα για τους συγγενείς των μελλοντικών γαμπρών. Έραβαν πουκάμισα, φουστανέλες, μαντήλια, πετσέτες, έπλεκαν κάλτσες, ποδιές και έφτιαχναν στον αργαλειό ζιλιά και βελέντζες για το μελλοντικό τους σπίτι.

Η παραδοσιακή φορεσιά κατά την Αγγελική Χατζημιχάλη διακρίνεται ανάλογα με τη χρήση της σε καθημερινή, γιορτινή και νυφική, ανάλογα με την ηλικία, δηλαδή κόρη, νύφη, νιόπαντρη, παντρεμένη χρόνια, ηλικιωμένη για τις γυναίκες και αντίστοιχα για τους άνδρες και ανάλογα με την κοινωνική τάξη.