ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΧΟΡΩΝ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ - ΛΥΚΕΙΟ

Π.Ε.Κ. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ
ΝΕΟΔΙΟΡΙΣΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ Β/ ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΘΕΜΑ:
Η διδασκαλία των Ελληνικών Παραδοσιακών χορών στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο

Σπετσωτάκη Ροδάνθη (MSc)
Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής
6ο ΕΠΑΛ Ηρακλείου

2006-2007

Η διδασκαλία των Ελληνικών Παραδοσιακών χορών

στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο

Εισαγωγή

Χορός είναι η έκφραση της ψυχικής κατάστασης του ατόμου μέσω ρυθμικών κινήσεων, είναι η ομιλία της ψυχής, το αποτέλεσμα αρμονικής συνεργασίας σωματικών κινήσεων, ψυχικού κόσμου και ρυθμικών συνδυασμών.

 
Στο πέρασμα των αιώνων μέχρι τις μέρες μας ο χορός εξακολουθεί να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι και δραστηριότητα της διττής φύσης του ανθρώπου (σώμα – πνεύμα) που χαρακτηρίζει μέσω της γλώσσας του σώματος το πολιτιστικό γίγνεσθαι του κάθε λαού, απελευθερώνοντας παράλληλα συναισθήματα και συμβάλλοντας έτσι στη συνέχεια της χορευτικής κληρονομιάς και παράδοσης. Ο χορός αποτελεί μια καλλιτεχνική δημιουργία που συνδέεται άμεσα με το φυσικό περιβάλλον, την κοινωνία, την ιστορία κάθε τόπου αλλά ταυτόχρονα εξυπηρετεί την ανάγκη του ατόμου για ψυχαγωγία, ανάπαυση και διακοπή από τη μονοτονία της καθημερινότητας. Αποτελεί μια συλλογική μορφή έκφρασης συναισθημάτων, πηγή λαϊκού πολιτισμού, τρόπος σωματικής άσκησης.

Ο χορός είναι βασικό στοιχείο του πολιτισμού, ζει στο χρόνο και εκφράζει τον ελληνισμό, σε κάθε εποχή. Ο παραδοσιακός χορός εκφράζει συναισθήματα, πολιτισμό, ιστορία, λεβεντιά, ελληνισμό. Η μορφή των χορών προάγει το συμμετοχικό, κοινωνικό και ομαδικό χαρακτήρα οδηγώντας στην ανάπτυξη σχέσεων και στην αλληλεπίδραση των ατόμων μεταξύ τους.

 
Ο χορός στη νεότερη Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μια γνήσια παραδοσιακή έκφραση μεγάλης ποικιλίας τόσο σε χορούς όσο και τραγούδια και μουσική. Στην τελική διαμόρφωση των παραδοσιακών χορών έχουν επιδράσει παράγοντες όπως η ιστορία της περιοχής που χορεύονται, η ομορφιά του Ελληνικού τοπίου, οι αγώνες για τη λευτεριά, τα ήθη και τα έθιμα, οι κλιματολογικές συνθήκες, η μουσική και η ενδυμασία.
Η διδασκαλία του νεοελληνικού χορού σχετίζεται με την αναγκαιότητα που προκύπτει από τις ραγδαίες αλλαγές και τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς που συμβαίνουν στην Ελλάδα και επιφέρουν βαθιές μεταβολές στην πολιτιστική ζωή.
Συνεπώς επιβάλλεται να δοθούν ευκαιρίες στα Ελληνόπουλα να συνδεθούν με την ελληνική παράδοση και ζωή ώστε να γίνουν οι φορείς που θα επιδιώκουν την συνέχειά της. Τη συνέχεια της ζωντάνιας που χαρακτηρίζει το νεοελληνικό χορό και τον άνθρωπο που χορεύει. Οι διδάσκοντες οφείλουν να δίνουν ευκαιρίες στα παιδιά να εκδηλώσουν τη ζωντάνια τους, να σύρουν το χορό, να πάρουν τη χαρά της δημιουργικής έκφρασης, να τραγουδήσουν, να συγκινηθούν, να αποκτήσουν σχέση με την ελληνική μουσική, με το τραγούδι, με το χορό. Να καλλιεργήσουν στους μαθητές τη δυνατότητα να ακούν, να διακρίνουν και να συγκινούνται από την ελληνική μουσική και τα τραγούδια. Ο Καθηγητής Φυσικής Αγωγής καλείται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη συνέχεια της παράδοσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Στο αναλυτικό πρόγραμμα, ο παραδοσιακός χορός θεωρείται ως γνωστική – κινητική μορφή ισότιμη με τις άλλες, όπως το στίβο, την καλαθοσφαίριση, το ποδόσφαιρο κ.τ.λ. και γι΄ αυτό αποτελεί και αυτοτελή ενότητα. Είναι το αντικείμενο της Φυσικής Αγωγής όπου υπάρχει η μεγαλύτερη ενεργή συμμετοχή των μαθητών σε σχέση με τα άλλα αντικείμενα αφού όλοι οι μαθητές μπορούν να εκτελούν συγχρόνως, δε χρειάζεται πολύς χώρος και ούτε ειδικά όργανα ή εγκαταστάσεις.

 
Ο σκοπός της διδασκαλίας του χορού είναι η καλλιέργεια της ελληνικής πολιτισμικής συνείδησης και η δια βίου άσκηση.

Περιεχόμενο – θεματολογία

Στο γνωστικό αντικείμενο των ελληνικών παραδοσιακών χορών περιλαμβάνονται, χοροί απ’ όλη την Ελλάδα (Καλαματιανός, Γρήγορος χασάπικος, Τσάμικος, Σαμαρίνα, Πεντοζάλι, Τικ μονό και τοπικοί χοροί

Η επιλογή των χορών αυτών ανάμεσα από το μεγάλο φάσμα των αξιόλογων ελληνικών χορών έγινε με κριτήρια περισσότερο κοινωνικά και προετοιμασίας για τη ζωή παρά τόσο γεωγραφικά και λαογραφικά. Οι χοροί που επιλέχτηκαν είναι κυρίως αυτοί που χορεύονται αυθόρμητα στις συνεστιάσεις, στις χοροεσπερίδες, στις γιορτές και σε άλλες κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Έτσι τόσο η χρησιμότητά τους στη ζωή, όσο και ο μικρός αριθμός τους – δύο ως τρεις χοροί σε κάθε τάξη – αποτελούν κίνητρο εκμάθησής τους από τους μαθητές.

Σημειώνεται ότι οι προγραμματισμένοι χοροί είναι υποχρεωτικοί για το σύνολο των μαθητών και όχι για την επίλεκτη χορευτική ομάδα του σχολείου.

 

Είδη – σχήματα – λαβές

 

Οι χοροί ανάλογα με την περιοχή που χορεύονται διακρίνονται σε στεριανούς (ηπειρωτική Ελλάδα) και σε νησιώτικους (νησιά). Επίσης γίνεται διάκριση σε «συρτούς» και σε «πηδηχτούς» χορούς.

 
Τα πιο συνηθισμένα χορευτικά σχήματα είναι ο κύκλος, η ευθεία γραμμή, ζευγαρωτά και αντικριστά

Οι πιο συνηθισμένες λαβές των χεριών είναι, η πάνω λαβή, με πιάσιμο από τους ώμους, η μεσαία λαβή (V) με πιάσιμο από τις παλάμες με τους αγκώνες λυγισμένους, η κάτω λαβή, με πιάσιμο από τις παλάμες με τα χέρια τεντωμένα κάτω και η χιαστή ή σταυρωτή λαβή με πιάσιμο από τις παλάμες σταυρωτά ή πιάσιμο από τα ζωνάρια.

Ελληνική παραδοσιακή ενδυμασία

 

Η μεγάλη ποικιλία των εθνικών ενδυμασιών είναι αποτέλεσμα των τοπικών παραλλαγών και ενισχύεται από τα εποχιακά και ποιοτικά είδη (χειμερινές – θερινές, γιορτινές – καθημερινές ή της δουλειάς). Οι παράγοντες που επέδρασαν στη διαμόρφωση των πολυάριθμων παραλλαγών της Ελληνικής παραδοσιακής ενδυμασίας είναι κυρίως ιστορικοί (σχέση φορεσιάς με την αρχαία και κυρίως με τη βυζαντινή), κοινωνικοοικονομικοί (κοινωνική θέση, οικονομική κατάσταση, επάγγελμα), κλιματολογικές συνθήκες και μορφολογία του εδάφους (διάκριση των ενδυμασιών σε ορεινές – πεδινές και νησιώτικες), τοπικά υλικά και εμπόριο, επιδράσεις από κατακτητές.

Οι γυναικείες ενδυμασίες χαρακτηρίζονται από τολμηρούς χρωματικούς συνδυασμούς, εντυπωσιακά στολίδια και φτιάχνονταν περισσότερο για να εντυπωσιάσουν παρά να αναδείξουν την ομορφιά του γυναικείου σώματος. Βασικό τμήμα της ελληνικής φορεσιάς αποτελεί το πουκάμισο, συνήθως λευκού χρώματος, το φουστάνι με πολλές παραλλαγές, το γιλέκο, η ζώνη, το πανωφόρι (σιγούνι, φλοκάτα, τζουμπές κλπ) και η ποδιά που διακρίνεται σε εργασίας και γιορτινή με περίτεχνα κεντήματα και άλλα διακοσμητικά.

 

Οι ανδρικές ενδυμασίες είναι πιο αυστηρές στους χρωματισμούς και με λιγότερα διακοσμητικά από τις γυναικείες, παρουσιάζουν κι αυτές μεγάλη ποικιλία ενώ κάθε μεγάλη γεωγραφική περιοχή χαρακτηρίζεται από κάποιο ιδιαίτερο σχήμα τους. Όλες οι ανδρικές ενδυμασίες έχουν σα βασικό ένδυμα, το πουκάμισο, το γιλέκο ή πανωφόρι, το ζωνάρι και το μαντήλι ή φέσι ή καλπάκι. Χαρακτηριστικό ανδρικό ένδυμα είναι η βράκα (νησιώτικη Ελλάδα), το λευκό ή μαύρο παντελόνι (σαλβάρι, μπουραζάνα, κλπ) και η φουστανέλα (πολύπτυχη λευκή φούστα) που συναντάται στην ηπειρωτική Ελλάδα. Χαρακτηριστικά υποδήματα είναι οι μπότες και τα τσαρούχια.

 

Μουσική

Η ελληνική μουσική είναι μονόφωνη και ουσιαστικά φωνητική που υποτάσσεται απόλυτα στην ποίηση. Η εξάρτηση της μουσικής από το λόγο είναι απόλυτη. Ο ρυθμός του στίχου κανονίζει το ρυθμό της μελωδίας. Έτσι από τα ποιητικά μέτρα γενιούνται τα μουσικά. Στην ελληνική παραδοσιακή μουσική οι μελωδίες ακολουθούν τις ποικιλίες της Φυσικής Κλίμακας στην οποία δεν υπάρχουν μόνο δυο είδη διαστημάτων (τόνοι, ημιτόνια), όπως στις μελωδίες της Δυτικής μουσικής αλλά υπάρχει ποικιλία διαστημάτων που έχει ως αποτέλεσμα το στόλισμα της μελωδίας με περισσότερους τρόπους. Αυτό είναι που κάνει την παραδοσιακή μας μουσική μοναδική.
Μεγάλη ποικιλία παραδοσιακών μουσικών οργάνων συνοδεύουν το χορό και το τραγούδι. Τα πιο χαρακτηριστικά μουσικά όργανα είναι, η φλογέρα, οι ζουρνάδες, το κλαρίνο, το νταούλι, το ντέφι, το τουμπελέκι, οι διάφορες λύρες, το βιολί, το ούτι, το λαούτο, το σαντούρι, η γκάιντα κ.α.

 
Στην Ελληνική μουσική διακρίνουμε τρεις κατηγορίες, τη βυζαντινή (είναι η μουσική της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας), την αστική («σμυρνέικα», «ρεμπέτικα», «αθηναϊκή» και «επτανησιακή») και τέλος τη δημοτική.

 

Μεθοδολογία – οργάνωση διδασκαλίας

Υπάρχει ποικιλία μεθόδων διδασκαλίας των παραδοσιακών χορών, ανάλογα με τις γνώσεις, τις εμπειρίες και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζεται ο διδάσκων.
Εκτός από τη δασκαλοκεντρική μέθοδο που οι περισσότεροι καθηγητές Φυσικής Αγωγής χρησιμοποιούν για να κατευθύνουν και να καθοδηγούν τους μαθητές στη διαδικασία εκμάθησης των χορών, σπουδαία θέση πρέπει να κατέχουν και οι δημιουργικές και μαθητοκεντρικές διδακτικές στρατηγικές, οι οποίες αφήνουν το μαθητή να αυτοσχεδιάζει και να εκφράζεται, να μιμείται, να ψυχαγωγείται και να συμμετέχει ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα στην κινητική και χορευτική διαδικασία.
Η διδασκαλία των παραδοσιακών χορών δεν πρέπει να επικεντρώνεται στην απλή ρυθμική μετακίνηση των μαθητών και στην απλή εκμάθηση κάποιων βημάτων, αλλά να στηρίζεται στα κύρια κέντρα του χορού που είναι η κίνηση, η μελωδία και ο λόγος.
Για να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον των μαθητών πρέπει η διαδικασία εκμάθησης να είναι ευχάριστη. Χαρούμενα οικεία τραγούδια, παλαμάκια, χτυπήματα ποδιών ακόμα και χρήση μικρών κρουστών (ντέφι, τουμπερλέκι) συμβάλλουν στην κατεύθυνση αυτή.

Στη διδασκαλία των χορών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη:

-Πρώτα να διδάσκονται οι εύκολοι χοροί και μετά οι δύσκολοι
-Πρώτα οι μαθητές να μάθουν και να εμπεδώσουν τα βασικά βήματα των χορών και μετά κάποιες φιγούρες τους

-Πρώτα να διδάσκονται τα σύνθετα μέρη του χορού και μετά τα απλά

 
- Να αποφεύγεται η λαβή των χεριών κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του νέου χορού
-Θα βοηθούσε πολύ το πρώτο μάθημα της ενότητας να το διαθέταμε για άσκηση σε διάφορους ρυθμούς (2/4, 7/8 κ.α.) και βηματισμούς (απλά, σύνθετα βήματα κ.α)
- Καλό είναι να δίνονται κάποια ιστορικά – λαογραφικά στοιχεία για το χορό για ενημέρωση των μαθητών

- Πριν και κατά τη διδασκαλία του χορού θα ήταν ωφέλιμο να μαθαίνουν οι μαθητές το τραγούδι που συνοδεύει το χορό

 
- Η αλλαγή του πρωτοχορευτή ωθεί τους μαθητές σε μεγαλύτερη αυτοσυγκέντρωση, ανάπτυξη πρωτοβουλίας και αποδοχή ευθύνης

 
- Αποφυγή παρατηρήσεων και χαρακτηρισμών προς τους αδέξιους μαθητές και ενθάρρυνση με επαινετικές φράσεις στην έστω και μικρή βελτίωση.

Η διδασκαλία των παραδοσιακών χορών αφορά:

- στα βήματα

- στις κινήσεις των χεριών και του σώματος

- στο σχηματισμό (κύκλος, αντικριστά κτλ)

- στο πως κρατιούνται οι χορευτές (με τα χέρια, από τους ώμους, κλπ)

 
- στο χαρακτήρα της κίνησης (ζωηρά, επιτόπου, πηδηχτά, κτλ)

 
- στα ιστορικά – λαογραφικά στοιχεία του χορού

Όποια μέθοδος διδασκαλίας κι αν ακολουθηθεί κατά την ανάλυση του χορού πρέπει να διδάσκεται το θεωρητικό και το πρακτικό μέρος.

 

Το θεωρητικό μέρος μπορεί να περιλαμβάνει ιστορικά, λαογραφικά και γεωγραφικά στοιχεία για την περιοχή όπου κατάγεται ο χορός. Στοιχεία για την ονομασία του, αν είναι μικτός, ανδρικός ή γυναικείος, για το σχήμα του, την κατεύθυνση, το ύφος, τη λαβή, το ρυθμό, τη μουσική και τα τραγούδια που τον συνοδεύουν.

Το πρακτικό μέρος μπορεί επίσης να περιλαμβάνει:

- τοποθέτηση μαθητών στο χώρο

- ειδικές προπαρασκευαστικές ρυθμικές ασκήσεις που χαρακτηρίζουν το συγκεκριμένο χορό (σταυρώματα, αναπηδήσεις κ.α)

- λεπτομερή ανάλυση των κινήσεων (μία – μία κίνηση και μετά σύνδεση μεταξύ τους)

- ρυθμικό μέτρημα (κάθε χορός έχει το δικό του ρυθμικό μέτρημα το οποίο είναι προσαρμοσμένο στο μουσικό κομμάτι, στο μέτρο, στα ασθενή και ισχυρά μέρη του μέτρου, στις παύσεις. Μαθαίνοντας το σωστό ρυθμικό μέτρημα παράλληλα με τα βήματα επιτυγχάνεται ο συντονισμός των κινήσεων, του μετρήματος και της μουσικής. Συνιστάται και η εκμάθηση του τραγουδιού που συνοδεύει το χορό)
- ρυθμική αγωγή (αργό ή γρήγορο τέμπο)

- λαβή – ανάλογα με το χορό, σχήμα χορού, θέση σώματος, ύφος χορού

 
Σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα η διδασκαλία των χορών στο Γυμνάσιο είναι περίπου το 10% των ωρών στα διδακτικά αντικείμενα. Προτείνεται να διδάσκεται στο δεύτερο τρίμηνο (λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών) με δυνατότητα εκμάθησης τριών χορών ανά τάξη.

Ακολουθεί ενδεικτικά ένα πλάνο διδασκαλίας του βασικού χορού καλαματιανού.

ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΠΛΑΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Ημερ : 21/01/2007 Υπεύθυνος πλάνου : Σπετσωτάκη Ρ	Σχολείο: 6ο ΕΠΑΛ Ηρακλείου Τάξη: Α΄		Αρ. μαθ. :..22 Διάρκεια μαθήματος : 45΄
Διδακτική ενότητα: Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί Καλαματιανός		Όργανα - Υλικά: - μηχάνημα αναπαραγωγής ήχου, - cds με μουσική
Στόχοι: - να μάθουν οι μαθητές τα βασικά βήματα του χορού - να γνωρίσουν ιστορικά – εθνογραφικά στοιχεία του χορού		Χώρος: Γυμναστήριο του σχολείου (κλειστός χώρος)

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
	ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ		ΣΧΗΜΑΤΑ	ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ
	- Ιστορικά και εθνογραφικά στοιχεία: Ο καλαματιανός είναι ο πιο γνωστός παραδοσιακός χορός που χορεύεται σε ολόκληρη την Ελλάδα με μικρές παραλλαγές στις διάφορες περιοχές. Φαίνεται ότι προέρχεται από τον αρχαίο χορό «όρμο» όπως τον ονομάζει ο Λουκιανός. Πήρε το όνομά του από το τραγούδι που τον συνοδεύει, «σαν πας στην Καλαμάτα …» και κατάγεται από τη Στερεά Ελλάδα από όπου και διαδόθηκε. Τα βασικά του βήματα είναι 12 και χορεύονται συγχρόνως από όλους τους χορευτές σε κύκλο, με φορά προς τα δεξιά, από άνδρες και γυναίκες. Η λαβή των χεριών είναι V. Η μουσική του φέρει το γνήσιο ελληνικό μουσικό μέτρο των 7/8. - Ανάλυση χορευτικής δομής (Μεγάλο, μικρό – μικρό, φωνητικά, παλαμάκια, μύτες ποδιών)			Χρονική διάρκεια των βημάτων (ρυθμός)
ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ
	· Ανάλυση των 6 πρώτων βημάτων με φωνητική μετρική (6-8 επαναλήψεις) · Επανάληψη με τη συνοδεία της μελωδίας και του τραγουδιού, υποστηριζόμενο με μέτρημα ή παλαμάκια · Ανάλυση των 6 τελευταίων βημάτων (σταυρώματα) · Επανάληψη με τη συνοδεία της μελωδίας · Σύνδεση πρώτου και δεύτερου μέρους		Ημικύκλιο οι μαθητές Στο κέντρο ο διδάσκων	Προσοχή στη στάση του σώματος Ανομοιομορφία μαθητών ως προς το αποτέλεσμα της κινητικής μάθησης. Η λαβή των χεριών είναι V (δεξί χέρι παλάμη προς τα πάνω και αριστερό προς τα κάτω)
ΤΕΛΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
	Επαναλήψεις του χορού στην ολοκληρωμένη του μορφή, συνοδεία μιας οικίας μελωδίας			Ανάλογη ανατροφοδότηση σε όλους τους μαθητές
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
	Παρατήρηση για την εμπέδωση του χορού από τους μαθητές

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση του μαθητή στη Φυσική Αγωγή στοχεύει κύρια στον έλεγχο του επιπέδου εκμάθησης των κινητικών – αθλητικών δεξιοτήτων που απέκτησαν οι μαθητές και λιγότερο στην αθλητική επίδοση. Έτσι και στο χορό η αξιολόγηση αφορά στην εκμάθηση από τους μαθητές της απλής μορφής του χορού που αυτός άλλωστε είναι και ο στόχος. Φυσικά έμφαση πρέπει να δίνεται στην ατομική πρόοδο του καθενός, στην προσπάθεια, στο ενδιαφέρον, στη συμπεριφορά και στις γνώσεις σχετικά με αυτά που διδάχτηκαν.

 
Ο έλεγχος για το αν επιτεύχθηκαν οι στόχοι του μαθήματος μπορεί να γίνει με ποιοτική και ποσοτική αξιολόγηση. Οι διδάσκοντες έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν επιστημονικά τεστ ή τη συστηματική παρατήρηση, κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.

Στη διαδικασία της βαθμολόγησης λαμβάνονται υπόψη:

 

- η κινητική γνώση (εκμάθηση δεξιότητας) σε ποσοστό 40% επί της βαθμολογίας
- η προσπάθεια, το ενδιαφέρον, η συμπεριφορά, οι γνώσεις, σε ποσοστό επίσης 40% επί της βαθμολογίας

 
- η βελτίωση στις φυσικές ικανότητες, σε ποσοστό 20%

Καλό είναι ο διδάσκων να ενθαρρύνει και τη διαδικασία της αυτό-αξιολόγησης από τους ίδιους τους μαθητές. Έτσι ενισχύει τα επίπεδα αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης των μαθητών, δημιουργώντας τελικά θετικές εμπειρίες από το μάθημα Φυσικής Αγωγής .

Οργάνωση παραστάσεων – εκθέσεων

Στο πλαίσιο της διδασκαλίας των χορών με βάση τη διαθεματικότητα είναι σημαντικό να διοργανώνονται παραστάσεις και εκθέσεις. Η διαθεματική προσέγγιση στη διδασκαλία συνδέει το χορό και την κίνηση με τη Λαογραφία (ήθη – έθιμα – ενδυμασία – διατροφή), την Περιβαλλοντική Αγωγή, την τοπική ιστορία, τη γεωγραφία, κ.α.
Η παρουσίαση της δουλειάς των μαθητών και των εκπαιδευτικών στο κοινό έχει στόχο την καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης των μαθητών, την κοινωνικοποίησή τους, τη διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς, την πολιτιστική αναβάθμιση της τοπικής κοινωνίας, την επικοινωνία με τους πολιτισμούς άλλων χωρών, την αποδοχή της διαφορετικότητας του άλλου και το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία.

«Και η προσωπική μου εμπειρία μου δείχνει πως το πράγμα που με βοήθησε περισσότερο από κάθε άλλο, δεν ήταν, οι αφηρημένοι στοχασμοί ενός διανοούμενου, αλλά η πίστη και η προσήλωσή μου σε έναν κόσμο ζωντανό και περασμένων ανθρώπων, στα έργα τους, στις φωνές τους, στο ρυθμό τους, στη δροσιά τους. Αυτός ο κόσμος όλος μαζί μου έδωσε το συναίσθημα πως δεν είμαι μια αδέσποτη μονάδα, ένα άχερο στ΄ αλώνι. Μου έδωσε τη δύναμη να κρατηθώ ανάμεσα στους χαλασμούς, που ήταν της μοίρας μου να δω. Κι ακόμα μ΄έκανε να νιώσω, όταν ξαναείδα το χώμα που με γέννησε, πως ο άνθρωπος έχει ρίζες και όταν τις κόψουν πονεί, βιολογικά, όπως όταν τον ακρωτηριάσουν. Κι όλα τούτα θα μπορούσα να τα ονομάσω παράδοση»

Γ . Σεφέρης

Βιβλιογραφία

Δήμας, Η. (1987). Ελληνικοί Παραδοσιακοί Χοροί. Αθήνα

Κωνσταντινάκου, Π. & Peluso, E. (1988). Μεθοδολογία Διδακτική της Φυσικής Αγωγής. Θες/νίκη. University Studio Press

Μουντάκης, Κ. (1992). Η φυσική Αγωγή στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Θες/νίκη: Salto
Μπελίτσος, Π. & Κουβαρά, Α. (1986). Φυσική και Αθλητική Αγωγή. Αθήνα
Ρούμπης, Γ. (1990). Ελληνικοί χοροί. Αθήνα: Εκδόσεις Σμπίλιας

Σπετσωτάκη, Ρ. (2002). Άσκηση και υγιεινή διατροφή: πρόγραμμα παρέμβασης και αλλαγή στάσεων σε μαθητές γυμνασίου. Μεταπτυχιακή Διατριβή ΤΕΦΑΑ, ΑΠΘ
Στιβακτάκη, Χ. (2004). Η μορφωτική και παιδαγωγική αξία της λαϊκής πολιτιστικής μας παράδοσης στο σχολείο. Φυσική Αγωγή Αθλητισμός και Υγεία, 16-17,177-180
ΥΠΕΠΘ –Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2000). Οδηγίες για τη διδακτέα ύλη και τη διδασκαλία των μαθημάτων στο Γυμνάσιο και το Λύκειο κατά το σχ. έτος 1999-2000. Αθήνα. ΟΕΔΒ

ΥΠΕΠΘ –Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2006). Τεύχος Επιμορφωτικού Υλικού. Αθήνα
ΥΠΕΠΘ –Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2006). Φυσική Αγωγή, Α΄ Γυμνασίου. Βιβλίο Εκπαιδευτικού. Αθήνα. ΟΕΔΒ

ΥΠΕΠΘ –Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2006). Φυσική Αγωγή, Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου. Αθήνα. ΟΕΔΒ

Τα 2 CDs και το DVD με την ανάλογη παραδοσιακή μουσική είναι επιμέλεια της Μαρκογιαννάκη Αρετής, Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής στην Α΄βάθμια εκπαίδευση με ειδικότητα στους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς.