Γράφει ο Τσιαμήτρος Ιωάννης
Εκπαιδευτικός και χοροδιδάσκαλος
Χρόνια τώρα παρατηρώ τους απλοϊκούς, αυθεντικούς και γνήσιους ηλικιωμένους (περίπου πάνω από τα 60 ετών) στα Ημαθιώτικα Πιέρια από του οποίους παίρνω τις συνεντεύξεις για την έρευνά μου και δεν έχω παρά να εκφράσω το θαυμασμό μου για την απλότητα τους την αξιοπρέπεια, την τιμιότητα, την ειλικρίνεια, την καθαρότητα της ψυχής, τη διάθεση για προσφορά, την ντομπροσύνη, την φιλοξενία, την αλληλεγγύη και άλλες πολλές αξίες που θεωρώ πως έρχονται από τα βάθη των αιώνων και που μας παραπέμπουν στην αρχαιότητα και τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Αυτοί οι άνθρωποι είναι η γνήσιοι άνθρωποι της ελληνικής υπαίθρου που χωρίς να το ξέρουν κουβαλούν μέσα τους την πείρα και τη σοφία ενός ολόκληρου πολιτισμού, του λαϊκού μας πολιτισμού. Ενός πολιτισμού που εμείς οι «πολύξεροι», «γραμματιζούμενοι» και τεχνοκράτες θέλουμε να ξεχάσουμε και οδηγούμαστε σε δρόμους που ούτε και εμείς ξέρουμε που θα μας οδηγήσουν επηρεασμένοι από τον σύγχρονο τρόπο ζωής, τον σύγχρονο πολιτισμό που μας επιβάλει η παγκοσμιοποίηση και το πέπλο της σύγχρονης ευδαιμονίας..
Καθώς μιλάει κανείς μαζί τους ακούει λέξεις που δεν χρησιμοποιεί ο Νεοέλληνας σήμερα, λέξεις καθαρά αρχαιοελληνικές, όπως το : θαρρώ, λιθάρι και άλλες πολλές με εκείνο το μοναδικό και αυθεντικό ήχο της «χωριάτικης» προφοράς και ντοπιολαλιάς που με γοητεύει. Μελαγχολώ όσο σκέφτομαι ότι θα χαθούν σε μερικά χρόνια αυτοί οι υπέροχοι άνθρωποι και μαζί τους η γλώσσα τους ( λέξεις και προφορά) η οποία ήδη έχει αρχίσει να αντικαθίσταται στους νεότερους από την γλώσσα των Αθηνών !!
Μου έκανε εντύπωση το γεγονός ότι αγαπούνε πολύ τον τόπο τους. Συγκεκριμένα μια ηλικιωμένη μου είπε το εξής: Εγώ παιδί εδώ στο χωριό μου γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα και εδώ θα πεθάνω. Μου έρχονται στο μυαλό μου φράσεις που μου έλεγαν κατά καιρούς: Στις γιορτές ,γιέ μου, παλιότερα όλο το χωριό κάναμε «βίζιτα» (επίσκεψη) στον εορτάζοντα. Τώρα τι γίνεται; Κάθε Κυριακή ή γιορτή ο κόσμος έβγαινε στη πλατεία του χωριού ή στο χοροστάσι χόρευε και τραγουδούσε. Τώρα τι γίνεται; Ο κόσμος, νιε μου τότε ήταν ξέγνοιαστος, ήταν πιο χαρούμενος, χωρίς άγχος και γελαστός παρά την φτώχεια του.
Τώρα έχει βέβαια ανέβει το βιοτικό επίπεδο, υπάρχει μεγαλύτερος πλούτος, οι άνθρωποι ζούνε καλύτερα , πιο ξεκούραστα, αυτό είναι γεγονός και βαθμιαία από την δεκαετία του 70 και μετά η κοινωνία δεν είναι πλέον παραδοσιακή, δεν παραδίνονται τα ήθη και τα έθιμα από την μια γενιά στην άλλη παραδοσιακά όπως γίνονταν παλιά εδώ και αιώνες .Τι έχει μείνει από την ομορφιά ενός γνήσιου πανηγυριού; Ενός τρανού χορού στην αυλή της εκκλησίας ; Ενός παραδοσιακού γάμου με όλη την αυθεντική τελετουργία του; Πόσοι γκαϊντατζήδες έχουν μείνει άραγε; Ελάχιστοι είναι, μετρημένοι στα δάχτυλα της μιας παλάμης. Εδώ κάνοντας μια παρένθεση θέλω να επισημάνω ότι στο θέμα του μουσικού αυτού οργάνου ( γκάιντας) φέρει ευθύνη η τοπική κοινωνία και ιδιαίτερα ο Δήμος της περιοχής. Θα πρέπει να βρεθεί τρόπος οι νεότεροι να μάθουν το όργανο αυτό. Το ηχόχρωμα της γκάιντας των Πιερίων είναι μοναδικό και οι διάφοροι ερευνητές, χοροδιδάσκαλοι λαογράφοι, μουσικολόγοι κλπ εντυπωσιάζονται από το ήχο αυτό και το αυθεντικό παίξιμο των τελευταίων γκαϊτατζήδων στα διάφορα συνέδρια και σεμινάρια που έχω τη τιμή μερικές φορές να κάνω εισηγήσεις για τους χορούς και τα τραγούδια των Πιερίων.
Πού είναι τα έθιμα του Δωδεκαημέρου με τα Χριστουγεννιάτικα εδέσματα (τις πισορτές, τον πατσά, την κρεατόπιτα κλπ), τα Λαγκατζάρια την Πρωτοχρονιά, τα «κυργια ελέησον» που φώναζαν τα αγόρια έχοντας στα χέρια τους τις εικόνες της εκκλησίας και την Βάπτιση την ημέρα των Φώτων και άλλα πολλά ώστε χρειάζεται ένα ολόκληρο βιβλίο να γραφτεί για αυτά; Τι έχει μείνει από τα έθιμα της Αποκριάς με τα σατιρικά τραγούδια, το κάψιμο των κέδρων το έθιμο του «χάσκαρι» όπως το λένε εκεί οι ντόπιοι; Πού είναι οι υπέροχοι Πασχαλιάτικοι πλεχτοί, καγκελωτοί χοροί με την απαράμιλλη αντιφωνία στα τραγούδια τους και τις υπέροχες φωνές των γυναικών και των αντρών; Ποιος θα έχει την ευκαιρία πια να είναι παρών σε έθιμα όπως η «πιπιργιά» (πιρπιρούνα) σε εποχή ανομβρίας και του «κλήδονα» (είδος λαϊκής μαντείας) και στα κουρμπάνια της Αγίας Παρασκευής το καλοκαίρι; Θα έχουν οι νέοι την δυνατότητα να δούνε ένα γνήσιο πανηγύρι τον 15 Αύγουστο ή θα τρέχουν να συνωστίζονται σε υπαίθρια κλαμπ με ξενόφερτη μουσική το καλοκαίρι; Βέβαια κάποια έθιμα διατηρούνται ακόμα( π.χ στο γάμο), όμως είναι πολύ λίγα και τείνουν να εξαφανιστούν και αυτά.
Κλείνοντας αυτό το μικρό σημείωμα θέλω να επισημάνω κάτι που μου έκανε φοβερή εντύπωση από τη διήγηση ενός ηλικιωμένου και έχει να κάνει με την αίσθηση της αλληλεγγύης που διακατείχε τους ανθρώπους αυτούς παλιότερα. Όταν λοιπόν κάποιος είχε σκοπό να κτίσει σπίτι έβγαινε ντελάλης στο καραούλι και φώναζε δυνατά για να ακούσει όλος ο κόσμος: Ο Γιάννης ο Δέλλας (π.χ) θα κτίσει σπίτι. Πάμε όλοι να τον βοηθήσουμε. Και πράγματι όλος ο κόσμος και ο καθένας με τον τρόπο του βοηθούσε στο κτίσιμο του σπιτιού.
